Μέδουσα

Με το δεύτερο τόμο των Υπνοβατών, αρχίζει να διαφαίνεται το μυθιστορηματικό οικοδόμημα που επιχειρεί να στήσει ο Μπροχ. Γιατί, πέρα από τις επιμέρους λογοτεχνικές αρετές του έργου, ο αναγνώστης διακρίνει πλέον τους αρμούς της σύνθεσης του συγγραφέα. Ο Ες μοιάζει με τον Γιόαχιμ φον Πάσενοβ, στο βαθμό που νιώθει χαμένος σε έναν κόσμο που δεν τον αντιπροσωπεύει και προσπαθεί να αλλάξει τη μοίρα του. Διαφέρει γιατί, αντίθετα με αυτόν, δεν διαθέτει κανενός είδους στήριγμα.

Έτσι, επιχειρεί να δημιουργήσει ο ίδιος ένα σύστημα αξιών, που οι δυο κύριοί του άξονες είναι η δικαιοσύνη και ο έρωτας. Ο Μπροχ, παρουσιάζοντας ανάγλυφα το αδιέξοδο της λογικής του παραλογισμού προλειαίνει το έδαφος για τον τρίτο τόμο, στον οποίο, κατακερματίζοντας τη συμβατική αφήγηση, θα αναλύσει τις βαθύτερες συνέπειες της κατάρρευσης του συστήματος των αξιών.

Οι Υπνοβάτες, η τριλογία του Χέρμαν Μπροχ που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1932, θεωρείται σήμερα ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της σύγχρονης λογοτεχνίας και ο συγγραφέας της ισάξιος των Προυστ και Τζόυς. Πρόκειται για μια τεράστια νωπογραφία που καλύπτει 30 χρόνια (1888-1918) από την ιστορία της Γερμανίας και όπου έρχονται να συναντηθούν η μυθιστορηματική αφήγηση με την ποίηση και τη φιλοσοφία. Ο Μπροχ στον πρώτο τόμο ζωντανεύει με απαράμιλλη δεξιοτεχνία το τέλος του 19ου αιώνα και το λογοτεχνικό στυλ της εποχής αφηγούμενος την ιστορία του Γιόαχιμ Φον Πάσενοβ, που η οικογένειά του τον αναγκάζει να γίνει αξιωματικός παρά τη θέλησή του. Ο ήρωας όταν αρχίζει το βιβλίο έχει πλέον ενστερνιστεί τα σαθρά ιδεώδη του Πρωσικού μιλιταρισμού και ζει σε μια ατμόσφαιρα νοσηρού ρομαντισμού. Η γνωριμία του με μια γυναίκα ελευθερίων ηθών, τη Ρουτσένα, η φιλία του με τον Φον Μπέρτραντ, που εγκατέλειψε το στρατό για να γίνει επιχειρηματίας, καθώς και η επιθυμία του πατέρα του να παντρευτεί την κόρη των γειτόνων τους, την Ελίζαμπετ, και να επιστρέψει στο πατρικό του σπίτι, τον φέρνουν αντιμέτωπο με ορισμένα διλήμματα. Μέσα από αυτά τα τυραννικά για τον ήρωα ερωτήματα ο Μπροχ αφήνει να διαφανεί το ρήγμα που έχει δημιουργηθεί στην κοινωνική συνοχή ενός κόσμου που αργοπεθαίνει και προαγγέλλει την επερχόμενη αποσύνθεση.

Οι Υπνοβάτες, μυθιστόρημα επιβλητικό μα και προφητικό, καθώς το κεντρικό του θέμα, η κατάρρευση των ηθικών αξιών, προοιωνίζεται την άνοδο του Ναζισμού, είναι ένα πολυσύνθετο έργο που ο Μίλαν Κούντερα το χαρακτηρίζει ως “τον ακρογωνιαίο λίθο της παράδοσης του σύγχρονου Ευρωπαϊκού μυθιστορήματος”.