Βλέπετε 16–30 από 535 αποτελέσματα

Non Fiction

Συλλογικό

Μια ξεχωριστή έκδοση 26 συγγραφέων αφιερωμένη στο πιο χαρακτηριστικό κτίριο της Αθήνας, την πολυκατοικία. Μέσα από αφηγήσεις, μνήμες, προσωπικά βιώματα και φωτογραφίες, η νέα έκδοση των Onassis Publications αποτυπώνει τις ιστορίες ανθρώπων και κτιρίων, χαρτογραφώντας παράλληλα τις αλλαγές που συμβαίνουν στην αθηναϊκή κοινωνία.

Διατίθεται σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία και στο Onassis shop στο ισόγειο της Στέγης.

«Παντού πολυκατοικίες. Η μία δίπλα στην άλλη, σε ασφυκτική απόσταση μεταξύ τους. Και οι ζωές μας έτσι γειτονεύουν, ασφυκτικά.»

«Πώς ξεκίνησε να χτίζεται η πολυκατοικία; Ποιοι έμεναν εκεί; Ποιες είναι οι νέες εμπειρίες συγκατοίκησης στην Αθήνα; Ποιο είναι το προφίλ των σύγχρονων ενοίκων; Μια ελεύθερη «περιήγηση» στην πόλη της Αθήνας ξεδιπλώνεται μέσα από τις σελίδες της έκδοσης του Ιδρύματος Ωνάση, «37 ιστορίες αθηναϊκών πολυκατοικιών» που κυκλοφόρησε μόλις, σε επιμέλεια των Θωμά Μαλούτα, Νικολίνας Μυωφά, Δημήτρη Μπαλαμπανίδη, Ιφιγένειας Δημητράκου. Το βιβλίο αυτό γεννήθηκε από την ανάγκη να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τις αθηναϊκές πολυκατοικίες της αντιπαροχής. Μέσα από τις εμπειρίες και τις ιστορίες παλαιότερων και νέων κατοίκων, ανακαλύπτουμε όσα κρύβουν αυτά τα κτίρια-σύμβολα μιας ολόκληρης εποχής.

Αφηγήσεις, μνήμες, προσωπικά βιώματα, φωτογραφίες, διαγράμματα, οικοδομικοί κανονισμοί, συμβόλαια και κανονισμοί λειτουργίας αποτυπώνουν ιστορίες ανθρώπων και κτιρίων, ενώ παράλληλα χαρτογραφούν τις σύνθετες διαδικασίες και αλλαγές που συντελούνται στο επίπεδο της γειτονιάς, αλλά και συνολικά της αθηναϊκής κοινωνίας.

Οι ιστορίες του βιβλίου εκτυλίσσονται σε πολλές –και διαφορετικές μεταξύ τους–περιοχές του ευρύτερου κέντρου της Αθήνας: Πατήσια, Κυψέλη, Βικτώρια, Εξάρχεια, Γκύζη, Αμπελόκηποι, Σύνταγμα, Κολωνάκι, Παγκράτι, Κουκάκι, Νέος Κόσμος, Καλλιθέα κ.ά.

Βλέποντας κανείς την Αθήνα από ψηλά, απολαμβάνει την πιο χαρακτηριστική της θέα: μια «θάλασσα» από πολυκατοικίες. Σημαντικό συστατικό της σύγχρονης ιστορίας της, αλλά και της σημερινής της δομής, η πολυκατοικία είναι αποτέλεσμα της μεταπολεμικής αστικοποίησης. Ενός μοντέλου που έδωσε τη δυνατότητα σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα να ξαναχτίσουν την πόλη κτίριο προς κτίριο. Οι παραπάνω διαδικασίες έχουν υπάρξει αντικείμενο δημόσιας συζήτησης εδώ και αρκετές δεκαετίες. Καλά εδραιωμένοι μύθοι σχετικά με αυτούς «που κατέστρεψαν την Αθήνα» θέτουν σε απόσταση τους δρώντες της αντιπαροχής και της πολυκατοικίας από τους σημερινούς κατοίκους της πόλης.

Σε μια προσπάθεια σύνδεσης των δύο αυτών κόσμων, το βιβλίο αφενός καταγράφει ιστορίες «εκ των έσω» –αφηγήσεις που αποτυπώνουν το τι συνέβη ή συμβαίνει στο εσωτερικό των πολυκατοικιών της Αθήνας– και αφετέρου παρουσιάζει ιστορίες της πόλης «από τα κάτω», δηλαδή διηγήσεις σχετικά με τους ανθρώπους που έχτισαν, πέρασαν, κατοίκησαν και κατοικούν την πόλη.

Οι ιστορίες και τα θεωρητικά κείμενα που παρεμβάλλονται δεν διαβάζονται απαραίτητα με τη σειρά που έχουν τοποθετηθεί στο βιβλίο, αλλά και με μια πιο ελεύθερη «περιήγηση» της αναγνώστριας ή του αναγνώστη.

Για την έκδοση πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις με σημερινούς και ορισμένους παλαιότερους κατοίκους και επαγγελματίες που ήταν πρόθυμοι να καταθέσουν μαρτυρίες και τεκμήρια για την ιστορία και τη ζωή της πολυκατοικίας στην οποία διαμένουν ή/και εργάζονται. Οι μαρτυρίες του «δείγματος» αφηγητών και αφηγητριών έδωσαν στην έρευνα πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις διαδρομές και τις στρατηγικές επιλογές των ανθρώπων που κατασκεύασαν και διαχειρίστηκαν το οικιστικό απόθεμα της Αθήνας.

«Ο κύριος Τέλης δεν είναι πια διαχειριστής. Από τότε που χάσαμε τη γυναίκα του, παραιτήθηκε. Κανείς δεν ήθελε να αναλάβει. Εμένα, βέβαια, δεν με ρώτησαν. Τι να πω, ίσως πρέπει να είσαι ιδιοκτήτης για να έχεις κάποια δικαιώματα. Τη διαχείριση πήρε μια εταιρεία. Μας αφήνει συνέχεια τυπωμένα σημειώματα στο ασανσέρ, τι να κάνουμε, τι να μην κάνουμε, πώς να το κάνουμε κ.ο.κ. “Μια χαρά, ησυχάσαμε. Καλύτερα έτσι” μου λέει μια μέρα ο Αποστόλης. Η κυρία Ελευθερία, όμως, –η γυναίκα του κυρίου Τέλη, του παλιού διαχειριστή, η διαχειρίστρια, δηλαδή (καθώς η διαχείριση γίνεται με κάποιον τρόπο οικογενειακό εγχείρημα)– μου έριχνε σημειώματα κάτω από την πόρτα και με προσκαλούσε για την “πιο νόστιμη φασολάδα της ζωής σου” – έτσι μου έγραφε.»

Η αθηναϊκή πολυκατοικία των περασμένων δεκαετιών στέγασε μεν ένα κοινωνικά ετερογενές μείγμα νοικοκυριών, λαϊκών έως και (μεσο)αστικών, το οποίο όμως εθνοτικά ήταν ομοιογενές, σχεδόν αμιγώς «ελληνικό», και τις περισσότερες φορές υπό το σχήμα της πυρηνικής οικογένειας που ιδιοκατοικεί ή, σπανιότερα, μισθώνει το διαμέρισμά της.

Σήμερα, στις περισσότερες περιοχές του κέντρου το κοινωνικό και δημογραφικό προφίλ των ενοίκων αλλάζει σημαντικά και γίνεται ακόμα πιο ποικιλόμορφο. Έλληνες ένοικοι, οικονομικοί μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη, πρόσφυγες από την Ασία και την Αφρική, καθώς επίσης ξένοι υπήκοοι «αναπτυγμένων» χωρών της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής.

Καταγράφονται, επίσης, πολλοί και διαφορετικοί τύποι νοικοκυριών και οικογενειακές καταστάσεις: μόνοι άντρες και μόνες γυναίκες (εργένηδες και διαζευγμένοι, γυναίκες μονογονείς, χήρες, ηλικιωμένες με τη φροντίστριά τους), συγκάτοικοι φίλοι και συμπατριώτες, γονείς με παιδιά, ζευγάρια που δεν έχουν αποκτήσει παιδιά, γονείς με παιδιά που ζουν αλλού, ζευγάρια που έχουν παντρευτεί ή έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, ετερόφυλα και ομόφυλα. Τύποι νοικοκυριών και προφίλ ενοίκων που δεν είναι απλώς πολλά και διαφορετικά (πιο πολλά και διαφορετικά σε σχέση με το παρελθόν), αλλά και περισσότερο ορατά.

Στην έκδοση διαφαίνεται πώς διαμορφώνονται μέσα στα χρόνια νέες εμπειρίες συγκατοίκησης στις πολυκατοικίες και στις γειτονιές, νέες προκλήσεις για τις σχέσεις γειτονίας και τους όρους συνύπαρξης, πρωτόγνωρες, σύνθετες και δυναμικές: «Μέσα από ήχους που βγαίνουν από παράθυρα, φωταγωγούς, μπαλκόνια και ταράτσες, η αθηναϊκή πολυκατοικία επεκτείνεται μέσω των εναλλασσόμενων ηχοτοπίων της. Εξωτικά μπαχαρικά, σκόρδα και πιπεριές στο τηγάνι, μυρωδιές που κάνουν τα μικρά διαμερίσματα να μοιάζουν μεγαλύτερα.»

32.00

Ψυχολογία

Τοτέμ και ταμπού

Σίγκμουντ Φρόιντ

Τι συνέβη όταν ο πατέρας της ψυχανάλυσης έκανε την τολμηρή του εξόρμηση στην ομιχλώδη προϊστορία των ανθρώπινων κοινωνιών και θεσμών; Ξεσηκώθηκε ένα πλήθος από ενστάσεις εκ μέρους των ειδικών, όμως κάτω από το διεισδυτικό μάτι του ψυχαναλυτή θα παρελάσουν και θα κριθούν με διαπεραστική διαύγεια οι επικρατούσες εκείνη την εποχή απόψεις (όπως του Φρέιζερ, του Άτκινσον, του Βουντ κ.ά.) σχετικά με πολυσυζητημένους θεσμούς όπως ο τοτεμισμός, η εξωγαμία, η αιμομιξία, το ταμπού, ο ανιμισμός, με βάση, μάλιστα, τις κοινωνίες των «πρωτόγονων» λαών, για να μεταβάλουν τη στερεότυπη άποψή μας για τον «πρωτογονισμό» τους, και για να φανερώσουν ταυτόχρονα τον απώτερο σκοπό του συγγραφέα: να συσχετίσει τον πρωτόγονο ψυχισμό με τον ψυχισμό των νευρωτικών, και να ανακαλύψει πίσω από πανάρχαιους ανθρώπινους θεσμούς τον ακρογωνιαίο λίθο της θεωρίας του, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα.

15.00

Αναστασία Τσουκαλά

Η έρευνα αυτή αναλύει την αστυνομική βία από μια οπτική γωνία που δεν έχει ακόμα διερευνηθεί από την ελληνική ή διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα. Επιλέγοντας μια αλληλεπιδραστική προσέγγιση, εστιάζει σε ένα πολυπαραγοντικό πεδίο, που συγκροτείται από ένα πλέγμα αστυνομικών, κυβερνητικών και δικαστικών σχέσεων, για να δείξει πώς η δυναμική του ενισχύει την αστυνομική βία, υπονομεύει τις απόπειρες ελέγχου της και δημιουργεί πολιτική και νομική αταξία.

Η διασταύρωση των κινήτρων της αστυνομικής συμπεριφοράς με τον θεσμικό δημόσιο λόγο ή τη σιωπή, το σκεπτικό των πειθαρχικών και εισαγγελικών ερευνών ή την απουσία διερεύνησης, τις δικαστικές αποφάσεις και τις αστυνομικές πρακτικές αποφυγής λογοδοσίας δείχνει πώς η αλληλεπίδρασή τους καταλήγει στην εξασφάλιση ενός καθεστώτος ουσιαστικής ατιμωρησίας που οδηγεί στη διαιώνιση της αστυνομικής βίας.

Η ανάλυση της εκδήλωσης και διαχείρισης της αστυνομικής βίας σε 136 περιστατικά βασίζεται, μεταξύ άλλων, σε 128 συνεντεύξεις που έγιναν με τους καταγγέλλοντες -βουλευτές, δημοσιογράφους, δικηγόρους, διαδηλωτές, απλούς πολίτες, μέλη κοινωνικά ευάλωτων ομάδων- ή τους συνήγορούς τους και αυτόπτες μάρτυρες.

17.00

Αλέξης Ακριθάκης

Η ύπαρξη των ημερολογίων ρίχνει φως στις σκιές της ζωής του Αλέξη Ακριθάκη και χαρτογραφεί απόκρημνους τόπους. Συμβάντα, συναντήσεις, σκέψεις, σημειώσεις, αφορισμοί, εξομολογήσεις, ερεθισμοί, αποκαλύψεις, ζορισμένη εφηβεία, αλητεία, πρόσωπα, φίλοι, παρέες, ερωμένες, πάθη, γάμοι, λαγνεία, η δεκαετία του ’60, το πνεύμα της ελευθερίας, ναρκωτικά, αλκοόλ, χιλιόμετρα, ταχύτητα, πόλεις (με προεξάρχουσες την Αθήνα και το Βερολίνο), καφέ, νυχτερινά κέντρα, δρόμοι, λεωφόροι, μνήμες, νοσταλγία, spleen, σάτιρα, ειρωνεία, φόβοι, αγωνία, οργή, τόξα, έξεις, αυτοκαταστροφή, εσωτερικότητα, απόγνωση, απώλεια, εφιάλτες, κραυγή, αθωότητα, η μυθολογία (και η κατάρα) του καλλιτέχνη, η αυτοκτονία ως θάρρος και οδός, σχέδια, ζωγραφική, χρώματα, προοίμια έργων η έργα εν προόδω και, συχνά, ολοκληρωμένα έργα, Artist’s books, υλικά, ποσά, τεχνίτες, διευθύνσεις και τηλέφωνα ανά τις εποχές, λογαριασμοί, συνταγές μαγειρικής, ποίηση, τρυφερότητα, ο βαθύς πόνος της τέχνης, το πάσχον σώμα, η κατωφέρεια του θανάτου, παρελαύνουν από τις σελίδες των τετραδίων του στο διάστημα μίας τριακονταετίας. […]

Ο Αλέξης Ακριθάκης διένυσε ενός αποστάσεις ενός σύντομης ζωής του με ενός ταχύτητες που του υπέβαλλαν το ταλέντο του, το ένστικτο, το νευρικό του σύστημα, οι συντεταγμένες του έργου του, η μνήμη του θανάτου, η ποίηση, όσο και ο ατίθασος και ασυμβίβαστος χαρακτήρας του – απότοκος ενός πληγωμένου, ευαίσθητου και αβόλευτου ψυχισμού. — ΘΑΝΟΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ
Ακριθάκης τρέχει, και από τις σκόρπιες σελίδες των τετραδίων ως τα πέρατα του κόσμου, από την αρχή της ζωής και ώς το τέλος της ζωής του, δεν σταματά να εκπέμπει σήματα και συνθήματα, σημεία και τέρατα, αφορισμούς και ποιήματα, έρωτες και παθήματα, ίχνη και πατήματα. Έτσι, μέσα στη ροή του χρόνου, με το έργο του δικαιώνεται η προφητική κατακλείδα του Νάνου Βαλαωρίτη στο κείμενο που εγκαινιάζει την έκθεση του Ακριθάκη το 1965 : «Όσοι έχουν μάτια ακούν κι όσοι έχουν αυτιά θα δούνε». — ΝΤΕΝΗΣ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

 

25.00

Μάσιμο Πιλιούτσι

Για περισσότερο από δύο χιλιάδες χρόνια, ο στωικισμός μας έχει οπλίσει με ένα σύστημα άμυνας απέναντι στις δυσκολίες. Γι’ αυτό, άλλωστε, είναι πιο επίκαιρος από ποτέ. Ωστόσο, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα δύσκολο ερώτημα: Είναι αλήθεια ότι δεν πρέπει να νοιαζόμαστε για τη δουλειά μας, τα αγαπημένα μας πρόσωπα ή τη ζωή μας; Οι αρχαίοι Στωικοί θα απαντούσαν θετικά.

Στο δοκίμιο αυτό, ο φιλόσοφος Massimo Pigliucci μας παρουσιάζει έναν ανανεωμένο στωικισμό που αντανακλά τη σύγχρονη επιστήμη και τις κοινωνικές ευαισθησίες της εποχής μας. Ο συγγραφέας αποδέχεται τους δεσμούς στοργής που μας δίνουν χαρά, την ικανοποίηση από την εκπλήρωση ενός στόχου, καθώς και τη θλίψη που προκαλεί η απώλεια. Ο στωικισμός δεν ταυτίζεται με την κατάκτηση της αδιαφορίας, αλλά της αντοχής απέναντι στον πόνο και της μετρημένης απόλαυσης, μεταμορφώνεται δηλαδή σε μια φιλοσοφική διδαχή που μας επιτρέπει να ζούμε καλύτερα.

13.30

Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες

Τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2022, ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες προσκλήθηκε να δώσει διαλέξεις στην έγκριτη Έδρα Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας Weidenfeld του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η οποία, κατά το παρελθόν, είχε φιλοξενήσει τους Μάριο Βάργας Γιόσα, Τζορτζ Στάινερ, Ουμπέρτο Έκο, Χαβιέρ Θέρκας και Άλι Σμιθ. Στις τέσσερις παρουσιάσεις, που συγκεντρώθηκαν σ’ αυτό το βιβλίο, ο Βάσκες διερευνά το αν η λογοτεχνική μυθοπλασία αποτελεί έναν τρόπο κατανόησης της ζωής που δεν συναντάται σε κανένα άλλο γνωστικό ή δημιουργικό πεδίο· το αν η λογοτεχνία μπορεί να μεταφράσει, να ερμηνεύσει και, συνεπώς, να φωτίσει τον κόσμο· το αν έχει τη μοναδική ικανότητα να διασαφηνίζει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης εμπειρίας –το μυστήριο κάθε ζωής, τη σύνδεσή μας με το παρελθόν, την τεταμένη σχέση μας με την πολιτική– και να μετατρέπει αυτή την ερμηνεία σε γνώση.

Δοκίμια που μας ζητούν να επαναπροσδιορίσουμε τον ρόλο της μυθοπλασίας, την κατανόηση των μηχανισμών της και τους λόγους για τους οποίους είναι πιο απαραίτητη από ποτέ, και, παράλληλα, αποδεικνύουν το μεγάλο πνευματικό ανάστημα και τη μαεστρία του πολυβραβευμένου συγγραφέα.

Ένας εξαιρετικά προικισμένος συγγραφέας […]. Ένας από τους κορυφαίους συγγραφείς της ισπανικής λογοτεχνίας
―Le Figaro

15.50

Επιστήμες

Ένας άλλος νους

Πίτερ Γκόντφρεϊ- Σμιθ

Αν αναρωτηθήκατε ποτέ με τι μοιάζουν οι εξωγήινοι, το χταπόδι ίσως είναι η πιο εύστοχη απάντηση! Από παλιά θεωρούσαμε τα πτηνά και τα θηλαστικά ως τα ευφυέστερα πλάσματα στη Γη. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σαφές πως υψηλή ευφυΐα έχουν επίσης αναπτύξει εξαιρετικά διαφορετικές μορφές ζωής – και συγκεκριμένα τα κεφαλόποδα, και πάνω απ’ όλα τα χταπόδια. Κι αυτό γιατί μεταξύ άλλων παρατηρήσαμε ότι, τουλάχιστον τα χταπόδια, όταν βρίσκονται σε αιχμαλωσία βρίσκουν τρόπους να εκδηλώνουν τις συμπάθειες, τις αντιπάθειες ή την περιφρόνησή τους, κλέβουν τροφή από γειτονικές δεξαμενές, σβήνουν όσα φώτα τούς ενοχλούν (!), ενώ εκτελούν και θεαματικότατες αποδράσεις…

Ο Πήτερ Γκόντφρυ-Σμιθ, διακεκριμένος φιλόσοφος της επιστήμης και δεινός δύτης, περιγράφει πώς συμπεριφέρονται τα χταπόδια που ζουν ελεύθερα κοντά στις ακτές της Αυστραλίας και, ταυτόχρονα, προσπαθεί να απαντήσει σε μια σειρά από καίρια ερωτήματα: Πώς απέκτησαν τα ζώα συνείδηση του εαυτού τους; Αποτελεί άραγε τυχαίο γεγονός ότι η διαδικασία της εξέλιξης μας έδωσε τουλάχιστον δύο διαφορετικές μορφές ευφυΐας; Τι είδους ευφυΐα διαθέτουν τα κεφαλόποδα; Πώς έγινε τόσο έξυπνο το χταπόδι, τη στιγμή που ζει λίγο και έχει περιορισμένη κοινωνική ζωή; Πώς είναι να έχεις οχτώ πλοκάμια με τόσο πολλούς νευρώνες ώστε αυτά να μπορούν να «σκέφτονται από μόνα τους»;

Τούτο το συναρπαστικό βιβλίο, το οποίο έχει μεταφραστεί σε τουλάχιστον 20 γλώσσες, αλλάζει οριστικά την αντίληψη και την εικόνα που έχουμε για τα χταπόδια, για την εξέλιξη της ευφυΐας και για την ίδια την ουσία της ζωής στον πλανήτη μας!

17.00

Ηλίας Δ. Κούβελας

18.00

Τίμοθι Σνάιντερ

H εκλογή του Τραµπ στην προεδρία της Αµερικής και τα ήδη εµφανή πλήγµατα που έχει καταφέρει στη δηµοκρατία και στους θεσµούς της έχουν θορυβήσει πολιτικούς, διανοούµενους, επιστήµονες, καλλιτέχνες και πολίτες στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσµο.

O Τίµοθι Σνάιντερ, ιστορικός που έχει ασχοληθεί µε τις πλέον ζοφερές περιόδους της ευρωπαϊκής ιστορίας, έγραψε ένα κατατοπιστικό βιβλίο, που κρούει δυνατά τον κώδωνα του κινδύνου. Μέσα στα είκοσι κεφάλαιά του ανατρέχει σε εκατό χρόνια ιστορίας, µε σταθµούς την ανάδυση του φασισµού, του ναζισµού και του κοµµουνισµού. Δίνει ιδιαίτερη έµφαση στο πώς εγκαθιδρύθηκαν αυτά τα καθεστώτα, στο πώς επιβλήθηκαν σε λαούς που παρακολουθούσαν σαν υπνωτισµένοι τη µία παραβίαση των δηµοκρατικών αρχών µετά την άλλη, στο πώς παρέσυραν απλούς πολίτες και τους µετέτρεψαν σε όργανα των δόλιων σκοπών τους.

Το βιβλίο αυτό δείχνει πόσο ανεπαίσθητα, πόσο σταδιακά, χωρίς να γίνει αντιληπτό από την αρχή, µπορεί ένα δηµοκρατικό πολίτευµα να απολέσει τους αρµούς του και να διαλυθεί. Η υπονόµευση της δηµοκρατίας δεν είναι ποτέ άµεση. Γίνεται µε µικρά, ύπουλα βήµατα, µε την επίκληση της «βούλησης του λαού», µε τη µεταµφίεση του αυταρχισµού σε πράξεις που υποτίθεται ότι απηχούν το κοινό αίσθηµα, αλλά αποδεικνύονται καταλυτικές της ελευθερίας. Η επαγρύπνηση όλων µας είναι απαραίτητη.

 

10.99

Δημήτρης Χατζής

Το βιβλίο αυτό περιέχει τον βασικό κορμό από το ιστορικό και φιλολογικό έργο του Δημήτρη Χατζή. Έργο στις παρυφές της λογοτεχνικής του δημιουργίας, που όμως αποτελεί υφάδι και δομικό στοιχείο της δημιουργίας αυτής.

Ακολουθώντας τις δραματικές τύχες της ελληνικής αριστεράς, από την Κατοχή και τον Εμφύλιο μέχρι την εικοσιπενταετή του εξορία, ο Χατζής επεξεργάστηκε με όλες του τις δυνάμεις την υπέρβαση του διλήμματος: απελευθέρωση από το ορθόδοξο κομματικό δόγμα αφενός, διαμόρφωση μιας νέας συγκροτημένης και συλλογικής δημιουργικότητας αφετέρου. Στο μεταίχμιο αυτό, κεντρικό του μέλημα ήταν η διερεύνηση του προβλήματος της συνέχειας του Νέου Ελληνισμού.

Ποιητής, διηγηματογράφος, μυθιστοριογράφος, δημοσιογράφος και ερευνητής του βυζαντινού και νεοελληνικού πολιτισμού (Γιάννενα, Αθήνα, Βουδαπέστη, Ανατολικό Βερολίνο και επιστροφή στην Ελλάδα), ο Δημήτρης Χατζής αναζήτησε σε όλη του τη ζωή, και με όλες τις πνευματικές του δυνάμεις, το «Πρόσωπο του Νέου Ελληνισμού». Αυτή ακριβώς η μακρόχρονη και επίμονη αναζήτηση αποτελεί το σημείο συνάντησης του λογοτεχνικού με το ιστορικό και φιλολογικό του έργο.

Το ιστορικό και φιλολογικό αυτό έργο, συγκροτημένο από το 1947 και μέχρι το θάνατό του (1981), είναι σχεδόν άγνωστο και δεν έχει ως τα σήμερα αποτιμηθεί η συμβολή του, η εθνική του παρέμβαση. Διάσπαρτο σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής, επιστημονικά συγγράμματα και τόμους, διαλέξεις και επιμέλειες, δημοσιευμένο ή αδημοσίευτο, χρειάστηκε μια συστηματική ανθολόγηση, πού δεν ήταν πάντοτε εύκολη. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα (1975), ο Χατζής εστιάζει την προσοχή του σε μια ζωηρή επανα-διαπραγμάτευση των ζητημάτων που τον απασχόλησαν στις δύο προηγούμενες φάσεις (Εμφύλιος – Ουγγαρία 1947-1957, Ανατολικό Βερολίνο – Βουδαπέστη 1957-1975). Η τελευταία αυτή φάση, της μεταπολίτευσης, φωτίζει μ’ ένα στοχαστικό φως, αναδρομικά, όλο το προγενέστερο έργο του.

Η ανάγνωση των κειμένων αυτού του τόμου πρέπει να γίνει, συνυπολογίζοντας τη διαρκή πολιτική έγνοια και συνείδηση του Δημήτρη Χατζή, παράλληλα με τη βαρύτητα που είχε στην πνευματική του συγκρότηση η ιστορία της λογοτεχνίας. O όρος «εθνική λογοτεχνία», που χρησιμοποιεί ενσυνείδητα, προσεκτικά και εναγώνια, αναφέρεται στη λογοτεχνία ενός νέου έθνους, ενός καινούριου κόσμου, που βλέπει σε αυτήν να καθρεφτίζεται η πνευματική του ζωή και πορεία προς την εθνική του διαμόρφωση και ολοκλήρωση.

Στον τόμο αυτό περιλαμβάνονται δεκαεννιά κείμενα, από το 1947 ως το 1980. Κεντρικό – δομικό – στοιχείο του αποτελούν οι τέσσερις ανέκδοτες διαλέξεις του 1979 με θέμα «Το Πρόσωπο του Νέου Ελληνισμού», απ’ όπου και ο τίτλος του τόμου. Απ’ τα δεκαεννιά κείμενα τα δέκα είναι άρθρα σε περιοδικά ή εφημερίδες, ευρύτερου πολιτικού χαρακτήρα. Επτά είναι κείμενα ανοιχτών διαλέξεων κατά τη μεταπολίτευση, και δύο είναι κείμενα περισσότερο επιστημονικά. Βασικός λόγος ύπαρξής τους είναι η διατύπωση ενός λόγου που επιχειρεί να διαφωτίσει, να συνδεθεί με την ιστορική πραγματικότητα, να ενεργοποιήσει δημιουργικές αντιδράσεις και συνειδήσεις. Ένας λόγος που αναζητεί με πάθος ένα νέο τρόπο σύνδεσης της ιστορίας με την ιδεολογία και την κοινωνία, σε μια μεταπολίτευση με πήλινα πόδια.

 

21.20

Στρατής Μπουρνάζος

O πολιτισμός και οι ιδέες αποτέλεσαν κεντρικό στοιχείο της αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο στρατοπέδων του Ψυχρού Πολέμου. Στη μεγάλη μάχη για «την καρδιά και τον νου των ανθρώπων» που ονομάστηκε Πολιτισμικός Ψυχρός Πόλεμος, το Congress for Cultural Freedom (CCF) αποτέλεσε το πιο εκλεπτυσμένο, εντυπωσιακό και επιτυχημένο όπλο του δυτικού κόσμου. Το βιβλίο του Στρατή Μπουρνάζου διηγείται τη συναρπαστική ιστορία του, παρακολουθώντας τις διαδρομές του φιλελεύθερου αντικομμουνισμού και της συμμαχίας της μη Κομμουνιστικής Αριστεράς με το αμερικανικό κράτος. Αναδεικνύει επίσης τη ματαιωμένη ιστορία του ελληνικού CCF, διερευνώντας γιατί η συνάντηση του οργανισμού με τους Έλληνες διανοούμενους και πολιτικούς, συντηρητικούς και φιλελεύθερους, στάθηκε άγονη και για τις δύο πλευρές. Η περιπλάνηση στους δαιδάλους της ψυχροπολεμικής πνευματικής ζωής αποκαλύπτει τις πολλαπλές αποχρώσεις του αντικομμουνισμού, το χάσμα ανάμεσα στους φιλελεύθερους προοδευτικούς αντικομμουνιστές και τους διανοούμενους του «κράτους των εθνικοφρόνων», τις δυσχέρειες της εκσυγχρονιστικής ιδεολογίας στην Ελλάδα του 1950, αλλά και τη σημασία της αυτονόμησης του Κέντρου και της ρήξης με την εθνικοφροσύνη, στον χώρο της διανόησης και των τεχνών, κατά την εκρηκτική δεκαετία του 1960.

ιστορίες 3 | διεύθυνση σειράς: Κωστής Καρπόζηλος

18.80

Βιογραφία - Μαρτυρίες

Οι φυλακές μου

Πωλ Βερλαίν

Το πεζογράφημα του Πωλ Βερλαίν “Οι φυλακές μου” περιγράφουν τις εμπειρίες του περιβόητου μποέμ από τη διετή κράτησή του στη Μονς, αφού πυροβόλησε και τραυμάτισε τον Αρθούρο Ρεμπώ στο χέρι. Εδώ, μακριά από τον μύθο που σφυρηλάτησε περί «καταραμένου ποιητή», ο Βερλαίν συμφιλιώνεται με τη μοίρα του: Ο παθιασμένος, και συχνά μεθυσμένος, άνθρωπος βρίσκει στην απομόνωσή του έναν χώρο όπου μπορεί να αφοσιωθεί στη συγγραφή, ως ένας αυτοβιογραφούμενος ήρωας και δοκιμιογράφος. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Μια ιστορία σύντομη αλλά μεστή. Ένα αληθινό πρελούδιο. Τον Ιούλιο του 1873, στις Βρυξέλλες, ξέσπασε μια φιλονικία καταμεσής του δρόμου. Αφορμή ήταν δυο πυροβολισμοί που είχαν ριχτεί πρωτύτερα, από τους οποίους ο πρώτος τραυμάτισε ελαφρά τον έναν εμπλεκόμενο· ζητήθηκε όμως αμέσως η σχετική συγγνώμη και οι δυο φίλοι θεώρησαν το επεισόδιο λήξαν. Στη συνέχεια, όμως, ο δράστης της θλιβερής αυτής πράξης, ο οποίος τις ώρες εκείνες ήταν υπό την επήρεια αψεντιού, πέταξε μια βαριά κουβέντα κι έχωσε το χέρι του στη δεξιά τσέπη του σακακιού του, όπου για κακή του τύχη βρισκόταν το περίστροφο, απασφαλισμένο κι έχοντας ακόμα τέσσερις σφαίρες.

6.97

Ανρί ντε Σαιν-Σιμόν

Στα σαράντα τρία του χρόνια, είχε ήδη προλάβει να ζήσει δύο ζωές. Ξεκινούσε την τρίτη, με αυτά τα λόγια: «Δεν είμαι πια νέος· σ’ όλη μου τη ζωή παρατήρησα έντονα και στοχάστηκα· σκοπός δε των έργων μου ήταν η ευτυχία σας. Συνέλαβα ένα σχέδιο το οποίο μου φαίνεται πως μπορεί να σας είναι χρήσιμο· θα ήθελα να σας το παρουσιάσω».

Ο Ανρί Σαιν-Σιμόν γεννήθηκε στις 17 Οκτωβρίου του 1760. Ήταν γόνος επιφανούς οικογένειας ευγενών. Πήρε μέρος στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας και έζησε από κοντά τα γεγονότα της Γαλλικής Επανάστασης. Οι ουτοπικές του ιδέες αποτέλεσαν τη βάση ετερόκλητων ιδεολογικών ρευμάτων και επιστημονικών παραδειγμάτων. Πέθανε στις 19 Μαΐου του 1825.

12.50

Ρολάν Μπαρτ

Η παρούσα έκθεση αποτελεί μεταγραφή ενός σεμιναρίου που δόθηκε στην Ecole Pratique des Hautes Etudes κατά το ακαδημαϊκό έτος 1964-1965. Στην απαρχή -ή στον ορίζοντα- αυτού του σεμιναρίου υπήρχε, όπως πάντα, το μοντέρνο κείμενο, δηλαδή: το κείμενο που δεν υπάρχει ακόμα. Ένας τρόπος για να προσεγγίσουμε το νέο αυτό κείμενο είναι να αναζητήσουμε από πού ξεκινά και σε τι εναντιώνεται, και ως εκ τούτου να αντιπαραβάλουμε τη νέα σημειωτική της γραφής και την αρχαία πρακτική της λογοτεχνικής γλώσσας που για αιώνες ονομάστηκε ρητορική. Εξ ου και η ιδέα ενός σεμιναρίου πάνω στην αρχαία ρητορική: αρχαία δεν σημαίνει πως σήμερα υπάρχει μια νέα ρητορική· η αρχαία ρητορική αντιτίθεται κυριότερα σε αυτό το νέο που ίσως δεν έχει ακόμα συντελεστεί: ο κόσμος είναι απίστευτα έμπλεος αρχαίας ρητορικής.

 

12.50

Κώστας Σιδέρης

Πενήντα δύο χρόνια μετα την πανσέληνο του Αυγούστου του 1969, εμπνεόμενος από μια αναφορά του Αλέξη Ακριθάκη, «Στη ζωγραφική είναι περιττά τα λόγια. Στην ποίηση είναι περιττά τα σχέδια, κι όμως σχεδιάζεις ένα ποίημα η γράφεις μια ζωγραφική», o Κώστας Σιδερης στόλισε τους χειρόγραφους απ’ τον ίδιο στίχους των τραγουδιών του Αργύρη Μπακιρτζή με τις ζωγραφιές και τα χαρακτικά του.

22.00