Στάχτη στο στόμα

ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Ένας δεκαοχτάχρονος επίδοξος συγγραφέας, ο Μάριο, ερωτεύεται τη θεία του τη Χούλια. Η ανορθόδοξη αυτή σχέση, στη Λίμα της δεκαετίας του ’50, προκαλεί ένα μικρό σκάνδαλο και η οικογένεια προσπαθεί να ανακόψει με κάθε τρόπο την πορεία του ερωτικού αυτού πάθος προς τον γάμο. Ταυτόχρονα, στον ραδιοφωνικό σταθμό όπου μαθητεύει ο Μάριο εμφανίζεται ένας καταξιωμένος σεναριογράφος ραδιοφωνικών ιστοριών, ο Πέδρο Καμάτσο, του οποίου οι μελοδραματικές ιστορίες γίνονται εξαιρετικά δημοφιλείς στο κοινό. Η πραγματική ιστορία του Μάριο και της Χούλια και οι επινοημένες ιστορίες του Καμάτσο έχουν την ίδια βαρύτητα και σχέση που έχουν οι ιστορίες της ζωής με τις σαπουνόπερες, αφού «συχνά οι αλήθειες, όταν περνούν στη μυθοπλασία, μεταμορφώνονται πάντα σε ψέματα».

Ένα από τα γνωστότερα και δημοφιλέστερα μυθιστορήματα του νομπελίστα Μάριο Βάργκας Λιόσα, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στα ισπανικά το 1977 και εδώ παρουσιάζεται σε νέα μετάφραση.

Εκδόθηκε πρώτη φορά το 1966 και τον επόμενο χρόνο απέσπασε το σημαντικό βραβείο για τη λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία «Rómulo Gallegos». «Το Πράσινο σπίτι» είναι μία δαιδαλώδης περιδιάβαση στα αχανή βάθη του Αμαζονίου και στην έρημο του Περού και σε μία φύση σχεδόν μυστικιστική. Το «πράσινο σπίτι» δεν είναι παρά ένα διάσημο πορνείο στη μικρή πόλη Πιούρα στο Περού, όπου συναντιούνται πιστοί και ακόλαστοι, μέσα από πέντε διαφορετικές ιστορίες που τους συνδέουν. Το βιβλίο είναι από τα πιο φιλόδοξα και πειραματικά του συγγραφέα και συνιστά λογοτεχνικό κατόρθωμα για τον Λιόσα, καθώς δεν υπάρχει καμία γραμμικότητα στην αφήγηση και οι διάλογοι είναι ελάχιστοι. Στην ουσία πρόκειται για ένα παλίμψηστο από χρονικές περιόδους, πρόσωπα και οπτικές γωνίες, συχνά ακόμα και στην ίδια σελίδα. Τα όρια μεταξύ υπαρκτού και φανταστικού συσκοτίζονται όπως και το τι είναι ιερό και τι βέβηλο. Ο περιβόητος οίκος ανοχής του βιβλίου διαθέτει μία ιερότητα για όσους καταφεύγουν σε αυτόν ενώ έξω μαίνονται οι αποικιοκρατικές τακτικές και η απανθρωπιά. Ποιος είναι τελικά ο «πιστός» και ποιος ο «αμαρτωλός»; Ποιος είναι πιο «άγριος» ο ιεραπόστολος ή ο ιθαγενής; Ο Λιόσα αποδεικνύει εδώ πως και οι αγνότερες προθέσεις και μία διαστρεβλωμένη έννοια του «ιερού» κάλλιστα μπορούν να γίνουν όργανα της πιο διεφθαρμένης εξουσίας.

Σε μια στρατιωτική σχολή της Λίμας, η οποία λειτουργεί περίπου σαν αναμορφωτήριο, οι έφηβοι φτιάχνουν το δικό τους σύστημα κανόνων «συνενοχής», «συντροφικότητας», «τιμής». Αρκεί όμως μια κλοπή, ένας θάνατος κι ένας έρωτας για να τιναχτούν όλα στον αέρα. Το πρώτο –και για πολλούς το καλύτερο– μυθιστόρημα του Βάργκας Λιόσα, αυτό που τον έκανε διάσημο σε όλο τον κόσμο, εξακολουθεί να είναι ένα βασικό σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη λατινοαμερικανική λογοτεχνία. Έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες· αυτή είναι η δεύτερη μετάφρασή του στα ελληνικά κι ο αναγνώστης μπορεί πλέον να εκτιμήσει το έργο όπως πραγματικά του αξίζει.