Η ασπίδα του Αχιλλέα

έος αυτός τόμος ποίησης του Νίκου Καρούζου περιλαμβάνει: α) τα ποιήματα των πρώτων του ποιητικών συλλογών (1953-1956), β) ποιήματα δημοσιευμένα από τον ίδιο σε περιοδικά και εφημερίδες από το 1949 και εντεύθεν, τα οποία δεν είχε εντάξει στις ποιητικές του συλλογές, και γ) αδημοσίευτα ποιήματα από το αρχείο του, αλλά και από αρχεία ανθρώπων που βρέθηκαν κοντά του.

Συμπεριλαμβάνονται ποιήματα αφιερωμένα ή χαρισμένα, τα οποία είτε δημοσιεύτηκαν μετά το θάνατο του ποιητή από τους κατόχους τους είτε βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας σ’ αυτόν τον τόμο.

Ο τόμος αυτός, που διαμορφώθηκε με τα έως σήμερα —μια και η έρευνα συνεχίζεται— ευρεθέντα ποιήματα, διατρέχει, όλη την περίοδο της ποιητικής παραγωγής του Καρούζου και μπορεί να αναγνωστεί σε σχέση με τη συγκεντρωτική έκδοση (των δύο τόμων των ποιημάτων που ήδη κυκλοφορούν από τον Ίκαρο) συγχρονικά και διαχρονικά.

Η πρώτη ενότητα με τον τίτλο «Πρώτες ποιητικές συλλογές» αποτελεί ανατύπωση των ποιητικών συλλογών Η επιστροφή του Χριστού (1953), Νέες δοκιμές (1954), Σημείο (1955), Είκοσι ποιήματα (1955), Διάλογοι (1956). Ο ποιητής είχε απορρίψει μεγάλο μέρος των ποιημάτων που περιλαμβάνονταν σε αυτές. Η ένταξή τους, όμως, στον νέο τόμο κρίθηκε αναγκαία αφενός επειδή είναι εξαντλημένες εδώ και πολλά χρόνια και δυσεύρετες, αφετέρου δε επειδή στις πρώτες αυτές ποιητικές συλλογές αναδεικνύονται ποιητικά στοιχεία-σταθμοί, που στην εξέλιξη και την ποιητική ωρίμανσή τους αποκαλύπτουν το ποιητικό αξιακό σύμπαν του Καρούζου.

Τα ποιήματα της δεύτερης ενότητας, δημοσιευμένα απ’ τον ίδιο τον ποιητή σε λογοτεχνικά περιοδικά, παρατίθενται με χρονολογική σειρά, σύμφωνα με την ημερομηνία δημοσίευσης, και μας δίνουν παράλληλα μια εικόνα των εκδοτικών συνεργασιών του μέσα στο χρόνο. Στην ενότητα αυτή, παρακολουθούμε, επίσης, ποιήματα γραμμένα για τους Schönberg, Giacometti, Maiakovski, Σικελιανό, Vivaldi, αλλά και ποιήματα όπου εντάσσονται στίχοι άλλων ποιητών (Καρυωτάκης) ή χρησιμοποιούνται ως μότο (Σολωμός), όπως και ένα ποίημα ως παραλλαγή του υπερρεαλιστικού παιχνιδιού «cadavre exquis».

Στην τρίτη ενότητα παρουσιάζονται τα ποιήματα εκείνα που δημοσιεύτηκαν, μετά το θάνατο του Καρούζου, από τρίτους και παρατίθενται επίσης σε χρονολογική σειρά σύμφωνα με την ημερομηνία δημοσίευσης. Τα προερχόμενα από το αρχείο του ποιητή, ομαδοποιούνται και παρουσιάζονται στην αρχή αυτής της ενότητας.

Η τέταρτη ενότητα περιλαμβάνει τα ευρεθέντα μη δημοσιευμένα ποιήματα. Όλες οι αφιερώσεις των ποιημάτων είναι χειρόγραφες. Αξίζει να επισημανθεί, σχετικά με το θέμα της αφιέρωσης, ότι ο ίδιος ο ποιητής έχει εντάξει στις ποιητικές του συλλογές ποιήματα ήδη αφιερωμένα, είτε δημοσιοποιώντας την αφιέρωση είτε όχι.

Στο Παράρτημα αυτού του τόμου δίνονται τα απαραίτητα πληροφοριακά στοιχεία των ποιημάτων, όπως ο τόπος και ο χρόνος της πρώτης δημοσίευσής τους ή, αν πρόκειται για επιμελημένη από τον ίδιο τον ποιητή αναδημοσίευσή τους, τα ανάλογα στοιχεία, όπως, επίσης, και η διαφορετική εκδοχή τους με επισήμανση των διαφοροποιήσεων. Δίνονται επίσης, όπου κρίνεται απαραίτητο, στοιχεία συγκριτικής μελέτης των ποιητικών κειμένων, τα οποία αναδεικνύουν την καρουζική ποίηση ως διαδικασία όπου το εκάστοτε παρόν της ποιητικής γραφής εγκλείει το παρελθόν της.

Ο τίτλος της παρούσας έκδοσης επελέγη από τον Ευγένιο Αρανίτση, με βάση το ομότιτλο ποίημα.