Βλέπετε 16–30 από 44 αποτελέσματα

Φιλοσοφία

Δημήτριος Καπετανάκης

«Υπήρξαν γενιές που, μετά τον πόλεμο, μυήθηκαν στη σκέψη του Δημητρίου Καπετανάκη», γράφει στον Πρόλογο του Πρώτου Τόμου των Έργων τού συγγραφέα (Τα Δημοσιευμένα ) η Εμμανουέλα Κάντζια. ερευνήτρια και σήμερα καθηγήτρια συγκριτικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Κι αυτό, προσθέτουμε εμείς, συνέβη έστω και με τα ελάχιστα κείμενά του που ήταν μέχρι τότε γνωστά, κυρίως τα δοκίμιά του Έρως και Χρόνος και Μυθολογία του Ωραίου. Σήμερα η φιλολογική επιμελήτρια Ε. Κάντζια παραδίδει στο αναγνωστικό κοινό τον Δεύτερο Τόμο των Έργων του Καπετανάκη, τα Κατάλοιπα, βγαλμένα από δυσεύρετα αρχεία αυτού του «μυητή» ποιητή και δοκιμιογράφου, στον συντομότατο βίο του οποίου (Σμύρνη 1912 – Λονδίνο 1944) γονιμοποιήθηκαν πλούσιες και ώριμες αισθητικές, στοχαστικές και κριτικές μελέτες καλύπτοντας μεγάλο φάσμα γνωστικών πεδίων. Ο ίδιος και το έργο του ποτέ δεν έφτασαν στο ευρύτερο κοινό. Αινιγματικός και αταξινόμητος, άνθρωπος των γραμμάτων και της τέχνης στη θρυλική δεκαετία του 1930, ο Δημήτριος Καπετανάκης, από τα φοιτητικά του χρόνια στην Αθήνα είχε συνδεθεί φιλικά με τον δάσκαλό του Παναγιώτη Κανελλόπουλο και με τον κύκλο του Ιωάννη Συκουτρή, ενώ αργότερα, στη Χαϊδελβέργη, μαθήτευσε πλάι στον Καρλ Γιάσπερς και γοητεύθηκε από την επιβλητική ποιητική φυσιογνωμία του Στέφαν Γκεόργκε.

Ο Τόμος Δεύτερος – τα Κατάλοιπα (χωρισμένος σε δύο Βιβλία), περιλαμβάνει: στο βιβλίο Α΄ τα πρώιμα «Φοιτητικά μελετήματα» —για τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα, για τον Λεβιάθαν του Τόμας Χομπς (στα γερμανικά), και για τον Προυστ (στα γαλλικά)—, καθώς και τις περίφημες «Διαλέξεις του “Ασκραίου”», της δεκαετίας του ’30: τέσσερα κείμενα για τον Στέφαν Γκεόργκε και δεκαπέντε κείμενα περί Αισθητικής (Βίνκελμαν, Γκαίτε, Βαν Γκογκ) ̇ επίσης, 12 κείμενα για την ιστορία της φιλοσοφίας (με έμφαση στην ινδική φιλοσοφία), για τον Πλάτωνα, τον Κήρκεγκααρντ, για τη διδασκαλία της φιλοσοφίας και τη φιλοσοφική επικοινωνία, για τη φιλοσοφία της Τέχνης και του Καλού (Έντγκαρ Άλλαν Πόου, Μπωντλαίρ) ̇ το Βιβλίο Α΄ κλείνει με την πολυσυζητημένη διάλεξη για τον Ανδρέα Κάλβο του 1938 στον «Παρνασσό». Το Βιβλίο Β΄ συγκεντρώνει τα αγγλόφωνα έργα στο πρωτότυπο: τα «Δοκίμια του Καίμπριτζ» (21 κείμενα για βρετανούς ποιητές, από τον Τσώσερ, Σαίξπηρ, Χέρμπερτ, Βων, Νταν, Ντράιντεν, ως τον Κάουπερ, Ουώρντσγουόρθ, Τόμας Γκρεϋ, Οράτιο Ουώλπολ, Τζον Κητς κ.ά, αλλά και για πεζογράφους —Τζέιν Ώστεν, Σαρλότ Μπροντέ (στα ελληνικά), Ντε Κουίνσυ, Τσαρλς Λαμ) ̇ επίσης τις αγγλόφωνες διαλέξεις του συγγραφέα στο Λονδίνο (1941-1944), κυρίως για την Ελλάδα και τους Έλληνες, όταν ο Καπετανάκης υπηρετούσε στο Γραφείο Τύπου της ελληνικής κυβέρνησης. Το Βιβλίο Β΄ κλείνει με 4 αδημοσίευτα ποιήματα, 2 στα αγγλικά και 2 στα ελληνικά.

Ο Δημήτριος Καπετανάκης, μεταφυσικός στοχαστής αλλά και άνθρωπος του κόσμου τούτου που πάλεψε βαθιά με το αίνιγμα του έρωτα και της μαθητείας, διακρίθηκε και ως δεινός δάσκαλος, για τον παιδαγωγικό του τρόπο να ξυπνάει τον εσωτερικό δαίμονα των μαθητών του (και αναγνωστών του) οδηγώντας τους στο δρόμο της διαρκούς αναζήτησης.

50.00

Δημήτριος Καπετανάκης

«Υπήρξαν γενιές που, μετά τον πόλεμο, μυήθηκαν στη σκέψη του Δημητρίου Καπετανάκη», γράφει στον Πρόλογο του Α΄ Τόμου των απάντων του συγγραφέα η Εμμανουέλα Κάντζια. Ερευνήτρια, συγκριτολόγος ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, έβγαλε από τα αρχεία και επιμελήθηκε τη σημαντική αυτή έκδοση των Δημοσιευμένων (Τόμος Πρώτος) και των Αδημοσίευτων (Τόμος Δεύτερος, ετοιμάζεται) έργων αυτού του «μυητή» ποιητή και δοκιμιογράφου, στον συντομότατο βίο του οποίου (Σμύρνη 1912 – Λονδίνο 1944) γονιμοποιήθηκαν πλούσιες και ώριμες αισθητικές, στοχαστικές και κριτικές μελέτες καλύπτοντας μεγάλο φάσμα γνωστικών πεδίων. Οι μεταπολεμικοί ωστόσο λατρευτικοί αναγνώστες του γνώριζαν ελάχιστες από αυτές, κυρίως τα δοκίμιά του Έρως και Χρόνος και Μυθολογία του Ωραίου. Ο ίδιος και το έργο του ποτέ δεν έφτασαν στο ευρύτερο κοινό. Αινιγματικός και αταξινόμητος, άνθρωπος των γραμμάτων και της τέχνης στη θρυλική δεκαετία του 1930, ο Δημήτριος Καπετανάκης, από τα φοιτητικά του χρόνια στην Αθήνα είχε συνδεθεί φιλικά με τον δάσκαλό του Παναγιώτη Κανελλόπουλο και με τον κύκλο του Ιωάννη Συκουτρή, ενώ αργότερα, στη Χαϊδελβέργη, μαθήτευσε πλάι στον Καρλ Γιάσπερς και γοητεύθηκε από την επιβλητική ποιητική φυσιογνωμία του Στέφαν Γκεόργκε. Η εκτενής Εισαγωγή της επιμελήτριας τον παρακολουθεί στις πνευματικές και ανθρώπινες περιπλανήσεις του ταραγμένου βίου του, έως την καταφυγή του στην Αγγλία το ’39, παραμονές του πολέμου, όπου μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, ώς το θάνατό του, θα αναδειχθεί σε γνήσιο εκφραστή της μοντέρνας αγγλικής ποίησης.

Ο Τόμος Πρώτος – Τα Δημοσιευμένα (χωρισμένος σε Βιβλίο Α΄ και Βιβλίο Β΄) περιλαμβάνει τα δοκίμια του και μελέτες του (αυτές για τον Ευθύδημο του Πλάτωνα και για τον Ρεμπώ), τα αγγλόφωνα κείμενά του (μεταξύ άλλων, για τον Γκεόργκε, για τον Ντοστογιέφσκι, για την αγγλική ποίηση), βιβλιοκρισίες και τεχνοκριτικά του σημειώματα (για τους Ρούντολφ Φάρνερ, Τσαρούχη, Σκίπη, Τσάτσο, Πρεβελάκη, Καντ κ.λπ.), τα ποιήματά του στα ελληνικά και στα αγγλικά, το μονόπρακτο θεατρικό του έργο Η θύελλα, καθώς και μεταφράσεις του προς τα ελληνικά ή προς τα αγγλικά (των Χαίλντερλιν, Άντονυ Χάξλεϋ, Ελύτη, Πρεβελάκη, Κανελλόπουλο). Ο Δημήτριος Καπετανάκης, μεταφυσικός στοχαστής αλλά και άνθρωπος του κόσμου τούτου που πάλεψε βαθιά με το αίνιγμα του έρωτα και της μαθητείας, διακρίθηκε και ως δεινός δάσκαλος, μέσω των περιλάλητων διαλέξεών του στην Αθήνα του ’30, για τον παιδαγωγικό του τρόπο να ξυπνάει το δαιμόνιο των μαθητών του οδηγώντας τους στο δρόμο της διαρκούς αναζήτησης.

50.00

Βάσω Κιντή

Μπορούμε να έχουμε έγκυρη γνώση του παρελθόντος αφού αυτό δεν υπάρχει πια; Τι είναι τα γεγονότα και σε τι διαφέρουν από τα συμβάντα; Η ιστοριογραφία ανακαλύπτει τις ιστορίες που διηγείται ή τις φιλοτεχνεί; Πώς μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στις σκέψεις και στις προθέσεις ιστορικών υποκειμένων; Τι εννοούμε όταν λέμε «θα μας κρίνει η ιστορία»; Μοιάζουν οι ιστορικοί με δικαστές, με ψυχαναλυτές ή με ντετέκτιβ; Μπορεί πεποιθήσεις του παρελθόντος που μας φαίνονται σήμερα παράλογες να ήταν εύλογες και ορθολογικές; Πώς να κατανοήσουμε την αντικειμενικότητα στην ιστορία; Ως ουδετερότητα, ως αμεροληψία, ως απόλυτη σύλληψη της πραγματικότητας; Είναι η ουδετερότητα αρετή για τον/την ιστορικό; Είναι η ιστορία επιστήμη ή μία τέχνη που διδάσκει και συγκινεί; Αν η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται όπως λέγεται συχνά, γιατί να τη μελετάμε; Αυτά και άλλα ανάλογα ερωτήματα εξετάζει η φιλοσοφία της ιστορίας όχι για να δώσει οριστικές απαντήσεις, αλλά για να φέρει στο φως και να διασαφηνίσει μέσα από φιλοσοφική ανάλυση πολλές από τις όψεις αυτών των θεμάτων ώστε να εκτιμήσουμε καλύτερα τα ιστοριογραφικά κείμενα, να απολαύσουμε πιο στοχαστικά τις ιστορικές αφηγήσεις και γα κατανοήσουμε πληρέστερα τις διαμάχες σχετικά με την ιστορία.

22.00

Φιλοσοφία

Η παρρησία

Μισέλ Φουκώ

Αν η φιλοσοφία θέτει το ερώτημα «ποια είναι η αλήθεια;», υπάρχει κάτι πριν από τη φιλοσοφία, που αποτελεί προϋπόθεσή της: η ικανότητα να αμφισβητείς αυτό που παρουσιάζεται ως αλήθεια, να το αρνείσαι, να του εναντιώνεσαι· η ετοιμότητα να στέκεσαι απέναντι στην αυθεντία, δηλαδή την πνευματική και πολιτική εξουσία, και να τολμάς να της ασκήσεις κριτική ― το «κριτικό ήθος» ή η κριτική στάση.

Ο Φουκώ αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη μελέτη της ιστο­ρίας του κριτικού ήθους στον δυτικό πολιτισμό και, πιο συγκεκριμένα, σε μια μάλλον παραμελημένη έννοια της αρχαιοελληνικής σκέψης: την έννοια της παρρησίας. Στις διαλέξεις που μεταφράζονται εδώ, τις οποίες έδωσε στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ το φθινόπωρο του 1983, ο Φουκώ εξετάζει τη γένεση, τις μορφές και την εξέλιξη της παρρησίας από τον 5ο αιώνα π.Χ. ­μέχρι την ύστερη αρχαιότητα.

Στον Ίωνα του Ευριπίδη παρατηρούμε αρχικά την αμφισβήτηση των θεών ως πηγής της αλήθειας· έδρα της αλήθειας παύει να είναι το μαντείο και γίνεται  η ίδια η πόλη. Στον Ορέστη, πάλι του Ευριπίδη, βλέπουμε την παρρησία ως δικαίωμα εντός της δημοκρατικής πόλεως, και τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί στο πλαίσιο του δημόσιου ανταγωνισμού για την αλήθεια. Με τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα το πρόβλημα της αλήθειας μεταφέρεται από τον δημόσιο χώρο στην ψυχή: Πώς συμβιβάζεται η ζωή που ζεις με την αλήθεια που λες ότι πρεσβεύεις; Στους Κυνικούς η παρρησία παίρνει τη μορφή της δημόσιας αμφισβήτησης των κοινών αξιών, ενώ στους Στωικούς η κριτική στρέφεται στον ίδιο τον εαυτό, και εκδηλώνεται ως μια διαρκής αυτοεξέταση του ατόμου στον αγώνα του για εσωτερική, δηλαδή πραγματική, ελευθερία.

«Η ανάλυση της παρρησίας αποτελεί μέρος αυτού που θα μπορούσα να ονομάσω ιστορική οντολογία του εαυτού μας, δεδομένου ότι έχουμε, ως ανθρώπινα όντα, την ικανότητα να λέμε την αλήθεια και, λέγοντας την αλήθεια, να μεταμορφώνουμε τον εαυτό μας, τις συνήθειές μας, το ἦθος μας, την κοινωνία μας».

17.82

Πολ Τίλλιχ

Κανείς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ελπίδα, ακόμα κι αν αφορά τα πιο ευτελή πράγματα που δίνουν μια κάποια ικανοποίηση, ακόμα και κάτω από τις χειρότερες συνθήκες, ακόμα και στη φτώχεια, την ασθένεια και την κοινωνική αποτυχία. Χωρίς ελπίδα, η τάση της ζωής μας προς το μέλλον θα εξαφανιζόταν και, μαζί της, η ίδια η ζωή. Θα καταλήγαμε σε απόγνωση, μια λέξη που αρχικά σήμαινε ακριβώς «χωρίς ελπίδα» ή θανατηφόρα αδιαφορία. Επομένως, έχουμε δικαίωμα να ελπίζουμε; Υπάρχει άραγε μια επαρκής δικαιολογία ο καθένας μας να ελπίζει; Υπάρχει ελπίδα για έθνη και κινήματα, για την ανθρωπότητα και ίσως για όλη τη ζωή, για ολόκληρο το σύμπαν; Έχουμε δικαίωμα στην ελπίδα χωρίς να έχουμε καμία ελπίδα; Την έχουμε ακόμη και ενάντια στην παροδικότητα όλων των πραγμάτων, ενάντια στην πραγματικότητα του θανάτου;

7.42

Νίκος Ειρηνάκης

Δεν υπάρχει παρά ένα πρωταρχικό φιλοσοφικό ερώτημα, το οποίο είναι διττό: τι είμαστε και τι θα θέλαμε να γίνουμε, αλλά και ένα μετα-ερώτημα: γιατί θα θέλαμε, και πώς μπορούμε εν τέλει, να γίνουμε αυτό. Το διαχρονικό, ανοικτό παίγνιο ανάμεσα στο είναι και στο γίγνεσθαι αποτελεί την ουσία του ερωτήματος της αυθεντικότητας – όπως επίσης το τι εμπεριέχεις και τι σε εμπεριέχει αποτελεί την απαρχή της ιχνηλάτησης του ερωτήματος της αυθεντικότητας.

Το μεγάλο πρόταγμα της νεωτερικότητας δεν είναι άλλο από αυτό της ελευθερίας. Ωστόσο, ίσως η πραγμάτωσή της να μη βασίζεται αμιγώς σε μια θεώρηση κάποιας μορφής ορθολογικότητας ή/και ιστορικότητας, αλλά ο δρόμος προς αυτήν να διανοίγεται μέσα από μια ανανεωμένη θεώρηση της δημιουργικότητας και της αυθεντικότητας.

Η πλειονότητα των στοχαστών είτε ταυτίζουν την αυθεντικότητα με την αυτονομία είτε αντιλαμβάνονται τη μία ως μείζονα συνθήκη για την επίτευξη της άλλης, ωστόσο μια σαφέστερη διάκριση μεταξύ τους και μια αναθεώρηση της σχέσης τους -στα πεδία του πραγματικού (υλικού) και του υπερ-πραγματικού (ψηφιακού)- καθίσταται πλέον αναγκαία. Η αυθεντικότητα-ως-δημιουργικότητα -απελευθερωμένη από την ανάγκη κάποιου ενδότερου εαυτού και με πρωτότυπες πτυχές, όπως η συν-αυθεντικότητα και η ισο-αυθεντικότητα- ίσως να αποτελεί ένα κοινωνικο-πολιτικό, αισθητικο-καλλιτεχνικό και ηθικό ιδεώδες που μπορεί εν τέλει να προσφέρει μια δίοδο, πέρα από τα αδιέξοδα της ύστερης νεωτερικότητας, προς την απάντηση του ερωτήματος: τι καθιστά έναν προσωπικό και συλλογικό βίο καλό και πώς αυτός είναι δυνατό να διαχθεί;

18.10

Μισέλ Φουκώ

Οι παραδόσεις με τίτλο “Το θάρρος της αλήθειας” είναι οι τελευταίες που έδωσε ο Μισέλ Φουκώ στο Κολέγιο της Γαλλίας, τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1984. Πέθανε λίγους μήνες αργότερα, στις 25 Ιουνίου 1984. Το πλαίσιο αυτό παρακινεί τον αναγνώστη να δει τις εν λόγω παραδόσεις σαν μια φιλοσοφική διαθήκη, πολλώ δε μάλλον από τη στιγμή που η θεματική του θανάτου είναι έντονα παρούσα, ιδίως στη νέα ανάγνωση που προτείνει ο Φουκώ, ακολουθώντας τον Ντυμεζίλ, για τα τελευταία λόγια του Σωκράτη («Κρίτων, χρωστάμε έναν πετεινό στον Ασκληπιό!»), θεωρώντας τα έκφραση βαθιάς ευγνωμοσύνης προς τη φιλοσοφία, η οποία θεραπεύει από τη μόνη σοβαρή ασθένεια: εκείνη των ψευδών απόψεων και των προκαταλήψεων.

Αυτός ο κύκλος παραδόσεων συνεχίζει και ριζοσπαστικοποιεί τις αναλύσεις του αμέσως προηγούμενου έτους [ελλ. έκδ.: Η κυβέρνηση του εαυτού και των άλλων. Παραδόσεις στο Κολέγιο της Γαλλίας, 1982-1983, μτφρ. Γ. Καράμπελας, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, υπό έκδοση]. Εκεί, το ζητούμενο του Φουκώ ήταν να θέσει υπό διερώτηση τη λειτουργία του «αληθώς λέγειν» στην πολιτική, προκειμένου να θεσπίσει για τη δημοκρατία ορισμένες ηθικές προϋποθέσεις που δεν μπορούν να αναχθούν στους τυπικούς κανόνες της συναίνεσης: οι προϋποθέσεις αυτές είναι το θάρρος και η πεποίθηση, το φρόνημα.

Με τους κυνικούς, αυτή η εκδήλωση του αληθούς δεν εγγράφεται πλέον απλώς σε μια ριψοκίνδυνη δημόσια τοποθέτηση, σε μια δημηγορία, αλλά στην ίδια την υλικότητα της ύπαρξης. Ο Φουκώ προτείνει λοιπόν μια πρωτοποριακή μελέτη του αρχαίου κυνισμού, βλέποντάς τον ως πρακτική φιλοσοφία, άθληση της αλήθειας, δημόσια πρόκληση, ασκητική κυριαρχία επί του εαυτού και των άλλων. Το σκάνδαλο της αληθινής ζωής συγκροτείται έτσι ως αντίθεση στον πλατωνισμό και στον υπερβατικό του κόσμο των νοητών Μορφών.

«Δεν υπάρχει εγκαθίδρυση της αλήθειας χωρίς ουσιώδη θέσπιση της ετερότητας· η αλήθεια δεν είναι ποτέ το ίδιο· δεν μπορεί να υπάρξει αλήθεια παρά μόνο στη μορφή του άλλου κόσμου και της άλλης ζωής»

26.10

Συλλογικό

Η τεράστια επίδραση που άσκησε ο Θωμάς Ακυινάτης στην ευρωπαϊκή σκέψη δεν χρειάζεται επιχειρήματα και τεκμήρια. Εκείνο όμως που ασφαλώς χρειάζεται να τεκμηριωθεί είναι η επίδραση που άσκησε στη βυζαντινή σκέψη, η οποία υπήρξε εκτεταμένη και ουσιαστική, αντίθετα από ό,τι συνήθως νομίζεται.

Την τεκμηρίωση αυτή επιχειρεί το ερευνητικό πρόγραμμα «Thomas de Aquino Byzantinus» (Πανεπιστήμιο Πατρών και Κολλέγιο Royal Holloway του Πανεπιστημίου του Λονδίνου), που έχει ως αντικείμενό του την άρτια επιστημονική έκδοση και τη συστηματική μελέτη των βυζαντινών μεταφράσεων δεκαέξι τουλάχιστον πραγματειών του, καθώς και την πρόσληψη γενικότερα του έργου του από σπουδαίους Βυζαντινούς λογίους και θεολόγους (φιλοθωμικούς και αντιθωμικούς, πλατωνίζοντες και αριστοτελίζοντες, φιλοπαλαμικούς και αντιπαλαμικούς).

Η μελέτη του συνόλου της γραμματείας αυτής θα οδηγήσει στην επανεκτίμηση της πνευματικής ιστορίας του ύστερου Βυζαντίου, αλλά, ελπίζουμε, και σε αναθεώρηση της στάσης σημερινών Ορθοδόξων θεολόγων, οι οποίοι συχνά απορρίπτουν συλλήβδην τον Ακυινάτη, αντίθετα από τους Βυζαντινούς προγόνους τους, που τον μετέφραζαν και τον συζητούσαν.

22.50

Γιώργος Παππάς

Σε όλη τη διάρκεια της έξαρσης του Covid-19 και της απομόνωσης που επέφερε, ο συγγραφέας εξηγούσε και καθησύχαζε έναν μεγάλο κύκλο ανθρώπων με τις αναρτήσεις του γύρω από το θέμα στο Facebook.
Mε χιούμορ, γνώση και λογική, θύμιζε τον απώτερο σκοπό, αυτό που τελικά κατορθώσαμε ως κοινωνία: Παρά την κούραση είμαστε ακόμη εδώ και έχουμε προφυλάξει αποτελεσματικά τους δικούς μας ευπαθείς.

Μας λείπουν αγαπημένοι άνθρωποι του ευρύτερου κύκλου μας που δεν πρόλαβαν να πάρουν τα δώρα της επιστήμης κι αυτός είναι ο λόγος που αισθανόμαστε ακόμη περισσότερο ευτυχείς που ζούμε σήμερα εδώ που ζούμε, ώστε να έχουμε ένα όπλο απέναντι στον ιό, ώστε να μπορούμε να βγούμε από αυτή την ιστορία όλοι, μαζί.
Πάρα πολλές μέρες ήταν δύσκολες, και τα σημάδια της πανδημίας θα είναι ορατά πάνω μας.
Αλλά ορατή πάνω μας θα είναι και η επιτυχία του να είμαστε εδώ πλήρεις και ακέραιοι, μαζί.

Μια ματιά στους φόβους, τις ελπίδες, τα συναισθήματά μας, στον τρόπο που καλούμαστε να προσαρμοστούμε στις μεγάλες προκλήσεις της ζωής και μια εκλαϊκευμένη προσέγγιση πολλών ζητημάτων ιατρικής και δημόσιας υγείας από μια αυθεντία του αντικειμένου. Ένα βιβλίο για το μέλλον μας στον αιώνα των πανδημιών.

14.94

Ταντάσι Σουζούκι

Η δουλειά του ηθοποιού δεν είναι να επιστρέψει
σε µια καθηµερινή πραγµατικότητα όταν παίζει
αλλά να χρησιµοποιή­σει τη ζωή ως αφετηρία για να ανακαλύψει
µια εναλλακτική πραγµατικότητα ή ένα καινούργιο σύµπαν.

Πρωτοπόρος στις εκπαιδευτικές μεθόδους του θεάτρου και ένας από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες στον κόσμο, o Tadashi Suzuki με αυτό το βιβλίο ανοίγει την πόρτα στις φιλοσοφικές και πρακτικές προσεγγίσεις του στη σκηνή και παρέχει μια διεξοδική και κατανοητή διατύπωση των ιδεών και των πεποιθήσεών του πάνω στο θέατρο αλλά και στη ζωή.

14.31

Φιλοσοφία

Το Νυχτόραμα

Ηλίας Παπαγιαννόπουλος

Μια λεπτότεχνη, νυχτερινή δοκιμή στο αμυδρό φως που ρίχνουν φαινομενικά ασήμαντα συμβάντα της πλατωνικής «Πολιτείας», συνοδευόμενη ιδανικά από τις ατμοσφαιρικές βινιέτες του εικονογράφου Βασίλη Κουτσογιάννη.

Μέσα στην πλατωνική «Πολιτεία» υπάρχουν πολλά βιβλία — τόσα, όσα και οι πολλαπλές φωνές του Σωκράτη, οι ήρωες που διασχίζουν τη νυχτερινή σκηνή της, ο καθένας από την δική του οπτική γωνία, ή οι διαφορετικές αναγνώσεις της μέσα στους αιώνες. Αυτές που δεν σταματούν να εγκωμιάζουν ή να αποδοκιμάζουν ένα ναό του πνεύματος. Όμως μέσα σε αυτό το σύμπαν κυκλοφορούν επίσης μικροσωματίδια του νοήματος: ίχνη βιβλίων, σπασμένες φωνές και φευγαλέες χειρονομίες, ημιτελή πρόσωπα. Οντότητες τέτοιες, που δεν ζουν παρά στις ρωγμές των πραγμάτων, σε καταποντισμένες επικράτειες, εκεί όπου η Ιστορία βαλτώνει και μαζί επιταχύνεται.

Τι είδους αναγνωστικός μηχανισμός προκύπτει, λοιπόν, άπαξ και το βλέμμα γλιστρήσει έξω από τις φωτισμένες αρτηρίες της «Πολιτείας» χρονοτριβώντας σε ορισμένες λεπτομέρειες στις άκρες τους; Και τι συμβαίνει με τη σκέψη και τα έργα της καθώς εκείνη, στο πρόσωπο του κατεξοχήν ήρωά της, του Σωκράτη, αναδιατάσσεται μέσα σε ό,τι την εκτρέπει και τη ματαιώνει – καθώς παραδίδεται στο ελάχιστο της ασήμαντης κι ωστόσο καθοριστικής στιγμής; Ο στοχασμός γύρω από μια πολιτεία των ανθρώπων θα φανερωνόταν τότε παραδόξως υπόλογος, ήδη από την πρώτη ώρα του, σε μια δύναμη διαβρωτική, μοναχική και νυχτερινή (από το οπισθόφυλλο).

15.50

Λορ Μουράτ

Κάθε πολεμική γύρω από την cancel culture –και δεν υπήρξαν λίγες τον τελευταίο καιρό– προκαλεί θύελλα αντιδράσεων στον Τύπο και τα κοινωνικά δίκτυα. Είναι ίδιον της cancel culture, αυτής της «δικτατορίας των μειοψηφιών», σύμφωνα με ορισμένους, ή του «φασισμού της άκρας Αριστεράς», σύμφωνα με τον Donald Trump, τον πιο απηνή πολέμιό της, να προκαλεί την οργισμένη αντίδραση μιας αγανακτισμένης πλειοψηφίας, που καταγγέλλει τις «διαστρεβλώσεις των αντιρατσιστών» και τη βούληση να ξαναγραφτεί η ιστορία μέσω αναχρονισμών και ηθικολογικών κρίσεων. Σε γενικές γραμμές, αυτές οι κριτικές προηγούνται κάθε συζήτησης επί του θέματος και την καθιστούν εκ των πραγμάτων σχεδόν αδύνατη. Σίγουρα το έχετε διαπιστώσει κι εσείς: κάθε φορά που ακούγεται η φράση cancel culture, όλοι τραβάνε το περίστροφό τους.

Εκ των υστέρων επανόρθωση εξόφθαλμων αδικιών. Δύσκολο να συνοψίσει κανείς καλύτερα σε μια φράση τα επίδικα που πυροδοτούν την πολεμική γύρω από την cancel culture. Συμπυκνώνονται σε κάθε λέξη αυτής της πρότασης. Πράγματι, δεν αισθάνεται όλος ο κόσμος την ανάγκη να «επανορθώσει» (γιατί; με ποιον τρόπο;), πόσο μάλλον να επανορθώσει τις «αδικίες» που κρίνονται ως «εξόφθαλμες» (με βάση ποια κριτήρια;) και που από ορισμένους θεωρούνται ως τυχαία περιστατικά ή ως ιστορικό fatum, και επιπλέον όλα αυτά να γίνουν «εκ των υστέρων», ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τη διεξαγωγή μιας αναδρομικής και παραπλανητικής δίκης. Παρότι η cancel culture δεν είναι απαλλαγμένη από υπερβολές και ελαττώματα, οι αντιδράσεις που προκαλεί στη Γαλλία, ύποπτες καθότι συστηματικές, παραμορφώνουν τα επίδικα ζητήματα έως ότου η συζήτηση να ενταφιαστεί πλήρως. Έγραψα αυτό το κείμενο σε μια προσπάθεια να κατανοήσω την ουσιαστική προβληματική πίσω από τις κραυγές, τις a priori κρίσεις και τις λήψεις του ζητουμένου. Διότι, στον αντίποδα των αγανακτισμένων αντιδράσεων, προσωπικά κάτι διδάχθηκα κάθε φορά που η cancel culture εμφανίστηκε κάπου.

Ας αρχίσουμε δίνοντας έναν απλό ορισμό, φροντίζοντας να διακρίνουμε τη λέξη από το πράγμα, την έκφραση καθεαυτήν από την πραγματικότητα που συγκαλύπτει. Η cancel culture ή, σε μια κατά λέξη απόδοση, η κουλτούρα της ακύρωσης, είναι ουσιαστικά ένας πολεμικός, υποτιμητικός όρος, μια «έκφραση της αμερικανικής Δεξιάς που υιοθετήθηκε από τους γάλλους νεοσυντηρητικούς προκειμένου να απαξιώσουν περαιτέρω τα προοδευτικά αιτήματα», σύμφωνα με τη διατύπωση του André Gunthert. Ορίζει ένα σύνολο διεκδικήσεων που προέρχονται από τη ριζοσπαστική Αριστερά και αφορούν την απτή αλλαγή των πρακτικών σε μια κοινωνία που κατηγορείται ότι διαιωνίζει μια ρατσιστική και σεξιστική κουλτούρα, η οποία αγνοεί τους καταπιεσμένους πληθυσμούς. Η κουλτούρα της ακύρωσης, κριτικό εργαλείο των μειονοτήτων που εξασκούν την ελευθερία έκφρασής τους, συνίσταται κυρίως στην αποκάλυψη θεμάτων ή πράξεων εκ μέρους προσώπων, εταιρειών ή θεσμών που κρίνονται απαράδεκτες ή προσβλητικές και στην απόσυρση κάθε υποστήριξης προς αυτά τα πρόσωπα, τις εταιρείες και τους θεσμούς, ιδίως μέσω των κοινωνικών δικτύων. Η cancel culture είναι λοιπόν πάνω απ’ όλα ένας τρόπος έκφρασης και διαμαρτυρίας, ο οποίος συντίθεται από συντονισμένους λόγους και πράξεις που αφορούν τα πολιτικά δικαιώματα: διαδήλωση, μποϊκοτάζ, προειδοποίηση (ή whistle-blowing).

9.90

Μπεν Γουίλσον

Από έναν ευφυή νέο ιστορικό, ένα πολύχρωμο ταξίδι σε 7.000 χρόνια και 26 πόλεις του κόσμου, το οποίο παρουσιάζει πώς η αστική διαβίωση υπήρξε το κίνητρο και το λίκνο για τις μεγαλύτερες καινοτομίες της ανθρωπότητας.

Στις διακόσιες χιλιετίες της ύπαρξής μας τίποτα δεν μας έχει διαμορφώσει πιο βαθιά από την πόλη.
Ο ιστορικός Ben Wilson, συγγραφέας βραβευμένων best sellers, αφηγείται τη μεγάλη, ένδοξη ιστορία του τρόπου με τον οποίο η ζωή στην πόλη επέτρεψε την ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού.
Ξεκινώντας με την Ουρούκ, την πρώτη πόλη του κόσμου, που χρονολογείται από το 4.000 π.Χ. και απεικονίζεται στο Έπος του Γκιλγκαμές, μας δείχνει ότι οι πόλεις δεν ήταν ποτέ μια ανάγκη, αλλά, όταν δημιουργήθηκαν, η εγγύτητά τους οδήγησε σε άνθηση των επιτευγμάτων του ανθρώπου, δημιουργώντας νέα επαγγέλματα, νέες μορφές τέχνης, λατρείας και εμπορίου – όλα αυτά που συνθέτουν τον πολιτισμό.

Ξεναγώντας τους αναγνώστες σε διάσημες πόλεις σε μια περίοδο που καλύπτει πάνω από 7.000 χρόνια, ο Wilson αποκαλύπτει τις καινοτομίες καθεμίας: την ενασχόληση με τα κοινά στην Αγορά της Αθήνας, το παγκόσμιο εμπόριο στη Βαγδάτη του 9ου αιώνα, τα οικονομικά στα καφέ του Λονδίνου, τις οικιακές ανέσεις στην καρδιά του Άμστερνταμ.

Ζωντανό, ευφυές, ευκολοδιάβαστο, το Metropolis είναι μια υπέροχη περιήγηση στα ανθρώπινα επιτεύγματα.

17.91

Φρέντρικ Τζέιμσον

Τα “αρχεία Μπένγιαμιν” προσφέρουν μια νέα ανάγνωση των μειζόνων έργων του Μπένγιαμιν, αλλά και μεγάλου αριθμού μικρότερων κειμένων, βιβλιοκριτικών, σημειώσεων και επιστολών του. Στόχος του Τζέιμσον είναι να αναδειχθεί το γεγονός ότι ο Μπένγιαμιν υπήρξε ένας στοχαστής στο έργο του οποίου αποτυπώθηκε μια συνύπαρξη ή ποικιλία γλωσσικών πεδίων και φιλοσοφικών θεματικών που συχνά φαινόταν να έρχονται μεταξύ τους σε αντίφαση. Η ανάγνωση από τον Τζέιμσον του μπενγιαμινικού έργου επιτρέπει την κατανόηση της πολυσυζητημένης έντασης μεταξύ της μυστικιστικής ή θεολογικής πλευράς του Μπένγιαμιν και της πολιτικής του ροπής, αλλά και της διελκυστίνδας που υπήρξε για την κληρονομιά του μεταξύ των οπαδών του Σόλεμ, του Αντόρνο και του Μπρεχτ.

Τα πολιτικά του κίνητρα διαμορφώνονται από τη διαρκή προσήλωσή του στην πανταχού παρουσία της ιστορίας στο έργο του, από τα πιο σύντομα άρθρα μέχρι τα πιο φιλόδοξα έργα. Το ρητό πρόγραμμά του -«να μεταφέρει την κρίση στην καρδιά της γλώσσας», με άλλα λόγια να ανιχνεύσει την ταξική πάλη επί το έργον στα λογοτεχνικά φαινόμενα- απαιτεί από τον αναγνώστη να μεταφράσει ξανά τις εικόνες που στοίχειωναν τον Μπένγιαμιν, με πιο γνωστή την εικόνα των ερειπίων που αντικρίζει ο Angelus Novus του Kλέε.

«Επομένως, είναι λανθασμένο να συμπεράνουμε ότι οι φτερούγες του αγγέλου, κρατημένες ανοικτά όπως μια ομπρέλα σπασμένη σε μια θύελλα, σηματοδοτούν το ‘τέλος της ιστορίας’. Η εικόνα εκφράζει, αντ’ αυτού, την εμπειρία της ήττας, θέτοντας ένα αναπάντητο ερώτημα αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να προσλάβουμε το μεσσιανικό συναίσθημα, ήτοι την ελπίδα καθ’ εαυτήν. Δεν έχει θέση σε ένα χρονικό σύστημα από το οποίο το μέλλον έχει αποκοπεί, και η φιλοσοφική του έκφραση εκφράζεται, ίσως, με τον καλύτερο τρόπο, μέσα από εκείνες τις τελευταίες σελίδες, στις οποίες ο Αλτουσέρ (ένας άλλος Μπλανκί, ίσως) επιχειρεί να σκεφτεί το άσκεπτο -το αστάθμητο. Από όλες αυτές τις διατυπώσεις, εντούτοις, η πιο πιστά μπενγιαμινική, ενδεχομένως, παραμένει η διαβεβαίωση του Κάφκα ότι η ελπίδα υπάρχει (αν και ‘όχι για εμάς’). Αυτό δεν είναι ένα ευτυχές τέλος, αλλά δεν είναι ούτε και το τέλος της ιστορίας».

22.50

Πρίμο Λέβι

Το σημείο όπου το παρόν συναντάει το παρελθόν αποκαλείται μέλλον. Μ’ αυτή τη λογική κείμενα σαν του Βαλερύ είναι προφητικά, αφού μιλούν για κείνο που δεν έχει ακόμα συντελεσθεί σαν να ήταν ήδη γεγονός. Η Ελλάδα και η Ευρώπη, η κρίση των αξιών, η σημασία του πολιτισμού και η θνητότητα είναι μερικά από τα κομβικά θέματα αυτού του κειμένου, που ο Βαλερύ σαν διορατικός στοχαστής σχολιάζει και μας παραδίδει υπό τον τίτλο «Η κρίση του πνεύματος». Όμως τι σημαίνει, στο κείμενο αυτό, πνεύμα;

10.60